میان سبک های هنری تا این زمان هیچ سبکی گستردگی و جامعیت “آرنوو” را نداشت و این ویژگی خاصی برای سبک آرت نوو ایجاد می کرد.
منشاء و ریشه شکل‌گیری این سبک در انگلستان بود. جایی که جنبش “هنر و صنایع دستی” سنت احیاء هنرهای کاربردی را در واکنش به ماشینی شدن تولید و مصنوعات و احیای ارزش های از دست رفته ی ” قرون وسطای” ترویج می داد. ليكن، منشا اصطلاح آرت نو به نام فروشگاهی مربوط می شود که در سال 1895 میلادی توسط “زیگفرید بینگ” ، معروف به ” ساموئل” در پاریس افتتاح کرد.
آرت نوو در کشورهای اروپایی با نام های مختلف تجلی یافت.
در آلمان نام خود را از مجله ای با نام یوگند Jugend گرفت و به همین دلیل یوگند اشتیل Jugendstil خوانده شد.
در انگلستان تحت عنوان “حرکت هنر و صنایع دستی Arts & Crafts Mobement” خوانده شد و در فرانسه به “آرنوو” شهرت یافت.
در کشورهای انگلیس و آمریکا همچنین به نام سبک مدرن Modern Style، در اسپانیا Modern jsmo، در اتریش گروه انشعاب Sezessions و در ایتالیا به نام Stile Liberty خوانده شد.
سبک ” آرت نوو” حقیقتا جنبه بین المللی یافت و طیف وسیعی از هنرمندان را در برگرفت. از “بردسلی” در انگلیس تا “موشا” در چک و “تیفانی” در امریکا.
از معماران پیشروی این سبک می توان به “چارلز رنه مکینتاش” در اسکاتلند، “آنتونیو گائودی “در اسپانیا و “ویکتور هورتا “در بلژیک اشاره کرد. گرچه سبک آرت نوو کمتر تداعی گر سبکی در نقاشی و مجسمه سازی است، ولی تاثیر آن را می توان در این دو حوزه هم مشاهده کرد، مثلا در آثار ” آلفرد گیلبرت” و ” یان تروپ”.
بیان هنری آرت نوو از نگرش و مطالعه نوین به طبیعت سرچشمه گرفته است که تأثیراتی از هنر سایر ملل، خصوصا هنر و صنایع دستی ظریف ژاپن، در آن مشاهده می شود. علاوه بر این ها در ایجاد این جنبش هنری، سبک نقاشی تاریخ گرای Historismus فرانسه و سبک پست امپرسیونیم بی تأثیر نبوده است.
در اینجا باید اضافه کرد که عقاید ویلیام موریس William Morisse و خواسته های او نیز بسیاری از هنرمندان آرت نوو را تحت تأثیر قرار داده بود.
ویلیام موریس نظریه پرداز هنری انگلیس در صدد بود تا هنر را در اختیار همه قرار دهد و برای همه قابل دسترس و با مفهوم کرده، به زندگی روزمره مردم وارد کند. این هدف او تا اندازه ای در سبک آرنوو متجلی شد.
هنرمندان پیرو آرنوو اگرچه تلاش می کردند خود را از سنت های حاکم بر هنر اروپا دور کنند، ولی عملا نتوانستند از تأثیر سبک های گذشته کاملا بر حذر بمانند. تلاش اصلی آنها یافتن نقش و نگارهای انتزاعی مبتنی بر توازن خطوط بود که در هنر اسلامی و هنر ژاپن به گونه های مختلف تجلی یافته بود.
ویژگی عمده‌ی سبک آرت نوو
کاربرد خطوط سینوسی و پر انحنای نامتقارن به تقلید از نقوش پر پیچ وتاب گیاهی و پیچک‌وار بود. این سبک که در آغاز جنبه‌ی تزئینی داشت، بیشترین جلوه و نمود خود را در معماری، هنرهای کاربردی و اشیاء هنری ظریف وکوچک، آثار گرافیکی و تصویرگری یافت.
در ابتدا سطوح خطی و نقوش آبستره گیاهی تزئین گرا، بر اساس الگوها و نقوش تزئینی ژاپن، در تمامی هنرهای این سبک نمود یافت و هنر ژاپنی بر زوایای مختلف این هنر تأثیر عمیق گذاشت.
برای مثال هنری وان دولده Henry van de Velde (هنرمند بلژیکی) به نقوش آبستره گیاهی در معماری داخلی و خارجی توجه کرد و این نقوش را در هنر کتاب آرایی و پیکر آرائی نیز دنبال کرد.
هنرمندان سبک آرت نوو با همه تلاششان آمادگی کافی برای به دست آوردن دیدگاهی کاملا انتزاعی و غیرطبیعت گرایانه نداشتند. به همین دلیل در بخش عظیمی از نقش و نگارهای و تزئین کاری های خود از اشکال گیاهان طبیعی بهره گرفتند. در برخی از آثار این سبک حتی می توان تزیین گرایی های سبک های باروک و روکوکو را نیز دنبال کرد.
در واقع سبک آرت نوو احیاگر سبک تزئینی رمانتیک باروک و روكوكو است و هدف آن نمایش ارزشهای تزئینی خطوط منحنی بود. چه در هیات خطوط پر پیچ و خم گل و گیاه در آثار فرانسوی، بلژیکی و اسپانیایی، و چه به شکل خطوط هندسی در آثار انگلیسی، آلمانی و اسکاتلندی.
در میان نقاشان پست امپرسیونیست، تولوز لوترک از کسانی بود که تا حدی خود را با حرکت های نوین هنری ای چون آرنوو هماهنگ کرد. او که در نقاشی ها و گراورهای خود به استفاده ظریف و موزون از خط می پرداخت، با ساده سازی اشکال و با به کارگرفتن رنگ های تخت، همچون نقاشان ژاپنی، به طراحی گرافیک کمک شایان توجهی کرد و راه نوین گرافیک (پوسترسازی) را به دنیای غرب نشان داد.
آرت نوو هم بازگشتی است به طبیعت و دنیای پیش از عصر ماشینی، و هم بازگشتی است به ارزش های از دست رفته پیشین. اما آرت نوو همچنین حرکتی پیشرو است که به خوبی طرز کار با مواد سنتی را می شناسد و می داند آنها را چگونه در خدمت آفرینش خلاقه ی خود در آورد.
از همین رو سنگهای تزئینی که تا پیش از آن مظهر ثروت و اقتدار و در خدمت افراد متمول بود، در آرت نوو به خدمت اهداف نوآورانه و خلاقانه در می‌آید. ماده ی بی حرکت جان می گیرد و آکنده از انواع گیاهان جانوران افسانه ای و موجودات انسانی می شود.
هنرمند آرت نوو چنان با سنگ کار می‌کند که گویی با خاک رس سروکار دارد. پیکره خشک، صُلب و مستحکم بناها، در آرت نوو به حرکت و جنبش در می آیند و با نقوش مارپیچ و پیچک دار و پر شاخ و برگ جان می گیرد.
این حرکت نو، با تأکید بر تزئین گرایی خطی، در حقيقت واکنشي بود در برابر واكنش تاريخ گرايانه فرهنگستاني سده نوزدهم ميلادي، و اعتراض بر طبیعت گرایی حاکم بر نقاشی آکادمیک اروپا،جهت خلق یک سبک تازه و نوین. که هنرمندان امپرسیونیست و پست امپرسیونیست نتوانسته بودند تماما از آن رهایی یابند. با این وجود با شروع جنگ جهانی اول دیگر کمتر نشانی از رواج آن در جایی مشهود بود.
اصول فكري پيروان نهضت آرت نوو را مي توان در موارد ذيل خلاصه نمود:
1- اتقاد شديد از اشياء و مكتب هاي تقليدي
2- جدايي از گذشته
3- ابداع فرمهاي جديد
4- هنر مناسب زمان
5- استفاده از تزئينات و فرم هاي طبيعي و احساس بر انگيز
6- استفاده از توليدات مدرن( فلز) براي اسكلت ساختمان و تزئينات
سرعت گسترش و فراگیر شدن آرنوو بیش از همه در تصویرگری (ایلوستراسیون) مجلات جلوه گر می شود.
مجلات زیر بیش از سایر مجلات از گرافیک ها و تصویرسازی های سبک آرنوو بهره بردند
– چاپ لندن 1893
Revue Blanche – چاپ پاریس از 1891 تا 1903
Pan – چاپ برلین از 1895 تا 1900
Simplicissimus – که از سال 1896 به بعد در مونیخ انتشار یافت
Deutche Knust و Dekoration – چاپ دارم اشتات از 1897 تا 1934
Sacrum – چاپ وین
کلیسای ساگراد فامیلیا در بارسلونا و عمارت آپارتمانی کازامیلا هر دو اثر معمار مشهور اسپانیایی، آنتونی گائودی، نمونه‌های برجسته‌ای از این سبک هستند. هم چنین به جنبش درآمدن فلز سرد آهن در دستان “ویکتور هورتا” هویت نوینی به این ماده ی خام صنعتی زمخت بخشید. تزیینات خانه شخصی “امیل تاسل” و ورودی ایستگاه مترو پاریس نمونه ای از آثار وی هستند.
هنرمندان پاریس که به سبک آرنوو کار می کردند، تمرکز کار خود را بیشتر در زمینه معماری، مبلمان و معماری داخلی، مبلمان شهری، شیشه گری و جواهرات قرار دادند.
حتی هنرمندانی در زمینه کوزه گری به خلق اثر پرداختند. در آلمان سبک یوگنداشتیل در شهر مونیخ رشد کرد و هنرمندان چون اکمان Eckmann و پیتر برنز Behrenz به خلق آثار ماندگاری پرداختند. در شهرهای دیگر آلمان مانند برلین، وایمار، هاگن و دارم اشتات نیز هنرمندان این سبک آثار بدیعی از خود به جای گذاشتند.
در میان هنرمندان نقاش گوستاو کلیمت Gustav Klimt معروفیت خاصی دارد. وی اتریشی تبار است و به واسطه خلاقیت ها و تلاش های نوآورانه اش در زمینه طراحی، به کارگیری نقوش ریتم دار و مواج، به کارگیری رنگ های پر کنتراست با مایه های گرم، استفاده از طلایی به عنوان رنگ و بهره گرفتن از ترکیب بندی های جدید به دور از تأکید بر نقاط طلایی، توانست به کسب موفقیت های زیادی نائل آید. کلیمت همچنین به سبک آرنوو در اتریش ارزش و اعتبار والایی بخشید. او از شخصیت های بزرگ گروه انشعابی Sezession وین بود که به عنوان یک نقاش موفق تزئین کار و چهره پرداز تراز اول در جامعه غربی آن دوران خود را شناساندند. غنای رنگ و ترکیب بندی های جدید با خطوط طراحی محکم و لطیف از جمله ویژگی های آثار کلیمت است.
سبک آرنوو در اسپانیا با شخصیت هنر آنتونی گائودی Antoni Gaudi پیوند خورده است. نگاه نوین او به روبنای ساختمان ها، تزئینات داخلی، تزئینات دیوار پارک ها و مبلمان شهری در گوئل، بارسلون و غیره، تأثیر زیادی بر رواج رونق سبک آرنوو در اسپانیا گشت. گائودی معماری را فضایی پویا در نظر می گرفت که دنیای درون و برون را به یکدیگر پیوند می دهد. وی از پیشگامان و راهبران بزرگ معماری قرن بیستم است که نظریه ها و آثارش، هنر مدرن غرب را تحت تأثیر قرار داد.
ابری بردزلی از هنرمندان انگلیسی تباری است که تصاویر سیاه و سفید ظریف کارانه وی در طول عمر کوتاه هنری اش تحت تأثیر خطوط ملایم و لطیف طراحی ها و کنده کاری های ژاپنی قرار داشت و توانست به این وسیله به خلق آثاری استادانه در سبک آرت نوو بپردازد.
تصویرسازی ها و طراحی های بردزلی در مدت زمان کوتاهی مورد توجه قرار گرفت. نگرش جدیدی که او در به کار گیری خطوط طراحی ابداع کرد با تأسی جستن از مضامینی چون رویاهای سمبلیک و ادبیات رمانتیک به خلق آثار چشم گیری انجامید و از این رو وی به سرعت در تمام دنیای غرب شهرت یافت.
سبک آرت نوو در آمریکا با شخصیت هنرمندی چون لوئیس تیفای Louis Comfort Tiffany پیوند خورده است. تیفانی که طراح و شیشه گر بود، شکوفایی نوینی در این زمینه ایجاد کرد. او به تزئینات لوستر، آباژور، پنجره و نقاشی شیشه پرداخت و در این میان مقامی جهانی یافت. آثار شیشه ای رنگین و تزئینی او سبک آرنوو را بیشتر در معرض توجه عموم قرار داد و نگاه های بیشتری را به خود جذب کرد. آثار تیفانی هنرمندان تزئین گرای Art deco مدرن قرن بیستم را شدیدا تحت تأثیر قرار داد.
رنه لالیک Rene Lalique یکی از معرفان کلیدی آرنوو است. وی جواهرات دل پسند و بدیع و اغلب بر اساس نقوش گیاهان و حشرات و با استفاده از شیشه و سنگ های نیمه گران بها و طلا می ساخت.
ترجمه سید سلمان زیدی