سبک روکوکو Rococo سال 1700 میلادی
اصطلاح “روکوکو” در سبک روکوکو، برای اولین بار توسط ژان موندون در کتاب “اولین کتاب فرم و محیط روکوکو” (1736) با تصاویری که سبک مورد استفاده در معماری و طراحی داخلی را به تصویر میکشد، به کار برد.
این اصطلاح از واژه فرانسوی rocaille به معنای «صدفکاری، سنگریزهکاری» گرفته شده است که برای توصیف فوارههای رنسانس عالی یا غارهای باغی استفاده میشود که از صدفها و سنگریزههایی که در گچکاری تعبیه شدهاند، برای ایجاد جلوههای تزئینی مفصل استفاده میشود. روکوکو، سبک حسی و به شدت تزئینی در فرانسه در اوایل قرن هجدهم پس از مرگ لویی چهاردهم و در واکنش به عظمت باروک ورسای توسعه یافت.
پیشینه کلمه روکوکو
این شیوه، نام روش تزئین با گوش ماهی و قلوه سنگ بود که در ایتالیای سده ی هفدهم و سپس در فرانسه اغلب در ساخت باغها و غارهای مصنوعی به کار می بردند .
اما کلمه روکوکو خود معنای دقیقی ندارد و شاید تنها در وزن هجاهای آن خلاصه شود که حرکت پلکانی مقطعی مانند آب فواره زننده یا شاخ و برگ گسترنده تزئینات این سبک دارد .
نه صفت روکوکو و نه سبک متصب بدان، هیچ یک دقت عقلایی ندارند و هر دو بیانگر لذت آن (لحظه) اند، خواه در نوای کلمه، خواه در پیچیدگی تزئینات.
در تاریخ هنر منظور از این سبک شیوه هنری است که بعد از مرگ لوئی چهاردهم سال ( 1715 ) در فرانسه به وجود آمد.
Rococo در میان طبقات اجتماعی جامعه
روکوکو سبکی است که با رشد طبقه متوسط و بورژوای اروپا به وجود آمد و خاستگاه آن فرانسه بود. این سبک در ادامه باروک و در واقع به عنوان واکنشی علیه شکوه و جلال افراطی آن در کاخها پدید آمد.
اما Rococo كه به جنبه های تجملی و افراط كارانه باروك می تازد خود با «احساسات گری افراطی» به هنر اجتماعات مرفه تمايل پيدا می كند
مهمترین خصایص سبک روکوکو
استعاره های دور از ذهن و عاشق پيشگی بازيگوشانه و با استفاده زياد از گچ بری های پيچكی ابرهايی با ته رنگ سرخ كمانهای پيچيده وتودرتو وعدم تقارن كاملا در این سبک مشهود است که مهمترین خصایص هنر روکوکو است
نقاشی روكوكو، بسيار تزئين شده است و در آنها از رنگ های روشن و طرح های منحنی وار زياد استفاده می گردد و از فرشتگان و سمبل های عشق به وفور استفاده می شود . پرتره نيز در اين سبك معمول می باشد.
از نخستین نتایج آن ساختن خانههای شهری کوچک و راحت تر از کاخ، با تزئینات و ریزهکاری فراوان در فضاهای داخلی بود . هنر روکوکو با طراوت و مملو از سرزندگی است.
هرچند این واژه نخست به تمسخر به کار رفت اما اکنون با مفهومی عینی و بدون بار معنایی تحقیر آمیز آن، در میان تاریخ نگاران هنر، مصطلح شده است و برای توصیف یک سبک هنری و تزئینی که دارای انسجام و ثبات خاصی است، به کار گرفته می شود.
مقایسه سبک Rococo با سبک باروک
هر دو سبک در علاقه شان به پرداختن فرم های پیچیده وجه اشتراک دارند؛ با این تفاوت که روکوکو به جای پرداختن به حجم، وسواس و دقت بیشتری در سطح داشت و بیشتر از رنگ های آبی، صورتی، سبز و با سفیدی بیشتر استفاده می کند.
در تزئینات آن از خطوط منحنی اشکال صدفی رنگهای صورتی آبی و سبز روشن به وفور استفاده می شود. در زمینه نقاشی شیوههای گوناگونی در این دوران پدید آمد . نقاشان به شیوههای فردی گرایش پیدا کردند و دست به آزمونهای تازهای زدند که به رومانتیسیسم منتهی شد .
در واقع این سبك با تزیینات ظریف و پر آب و رنگ و با نشاط ، تمایل به موضوعات كوچك به جای موضوعات به جای موضوعات برجسته دارد.
روکوکو در کشورهای مختلف
در هر كشوری سبك روكوكو ویژگی و مشخصه ملی به خود گرفت . این سبك از طریق هنرمندان فرانسوی كه در خارج به فعالیت مشغول بودند و نیز به وسیله آثار «چاپ سنگی» با طرح های فرانسوی از این كشور به نقاط دیگر سفر كرد .
از مهمترین نقاشان این دوره می توان به آنتوان واتو اشاره کرد که گرچه صحنه هایی از زندگی روستائی را به تصویر کشیده اما شخصیت هایش همگی اشراف زاده های خوش گذرانی هستند که محیط روستائی را تفرجگاه خود قرار داده اند.
گذشته از انتوان واتو عده ای دیگر از نقاشان درباری وجود داشتند که موضوعاتی چون عشق زیرکانه و خوشگذرانی های اعیان را ترسیم می کردند .
اما در کنار سبک روکوکو، روکوکوی درباری، نقاشانی نیز بودند که بیشتر مطابق ذوق طبقه متوسط نقاشی می کردند . یکی از مشهور ترین آنها سیمون شاردن ( Chardin ) ( 1669- 1779) است که در شبیه سازی از فضای داخلی و طبیعت بی جان مهارت داشت .
در تابلوی آداب غذا خوری، اتاق ساده ای را می بینیم که مادری همراه دو فرزندش می خواهند در آن غذا بخورند . در دقت و آرامش پیکره ها نورپردازی مختصر و اشیای بی جان کمکی فرسوده احساس لطیفی موج می زند که ساختگی و غیر واقعی نیست، بلکه حاکی از صداقت ژرف بینی و نوع دوستی نقاش است که به زیبایی از سبک روکوکو استفاده کرده است.
شاردن به شیوه ی خاص خود، شاعر امور پیش پا افتاده، و استاد نمایش نوسان های جزیی است.
نویسنده و ترجمه: دکتر سید سلمان زیدی